بی‌تردید روحانیت شیعه در عهد قاجار از نیرومندترین و متنفذترین اقشار و ایران بود؛ اقتدار و مبارزاتی که منجر شد مظفرالدین شاه قاجار ۷ ماه پس از دستور تاسیس «عدالتخانه»، در روز ۱۴ مرداد ۱۲۸۵ فرمان مشروطیت را صادر کرد.
تلاش حضرت امام از ابتدای فعالیت همه گیر کردن مبارزه بود. پس از تداوم پیگیری مراجع قم، مراجع تجف، تهران و مشهد نیز به صحنه آمدند و با ارسال تلگراف های پی در پی به شاه و نخست وزیر، علما و پاسخ به مؤمنین عمل غیرقانونی هیئت دولت را در تصویب لایحه ی انجمن های ایالتی و ولایتی محکوم کردند.
تصویب لایحه ی انجمن های ایالتی و ولایتی|بخش اول
قانون انجمنهای ایالتی و ولایتی در ربیع الثانی ۱۳۲۵ قمری(۱۲۸۶ ش) با ۱۲۲ ماده به تصویب مجلس رسید. به موجب این قانون انجمن ایالت در مرکز ایالت و انجمن ولایت در شهر حاکم‌نشین تشکیل می‌شد. این انجمن‌ها وظایف و اختیاراتی مانند مجلس شورای ملی به جز قانون‌گذاری در حوزه‌ی خود را داشته است. به موجب ماده ۶ و ۷ این قانون انتخاب‌کنندگان و انتخاب‌شوندگان دارای شرایطی سلبی بوده‌اند؛ از جمله «اشخاصی که معروف به فساد عقیده» بوده‌اند و «طایفه ی نسوان»، از حق انتخاب کردن و انتخاب شدن محروم بوده‌اند .
اشاره: طبعا بررسی حقوقی لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی نیازمند بررسی های عمیق و میدانی است؛ اما بازخوانی اهداف و برنامه‌های این لایحه خود گویای زوایای متعددی برنامه‌ها و توطئه‌های آمریکا است.
هدف رژیم از این تغییر و تبدیل قانون چنین بود:
1- زورآزمایی با روحانیت و هواخواهان مذهب و کنار گذاشتن همیشگی آنها از صحنه تا دیگر مجبور به محافظه کاری در برابر مراجع دینی نباشد.
