عرفان یک دانش و قابل نقد است. باید به موضوع عرفان به عنوان یک نظریه و دانشی که ممکن است مصادیق درست و مصادیق نادرست داشته باشد، نگاه علمی داشته باشیم. جریان‌هایی در حوزه علمیه قم و حوزه علمیه مشهد هستند که در نقد بزرگان و شخصیت‌های علمی و دینی تندروی می‌کنند تا جایی‌که به یک مرجع تقلید هم رحم نمی‌کنند و حکم تکفیر برایش صادر می‌کنند.
اندیشه سکولاریسم[۱]، را باید یکی از مهمترین چالش‌های فراروی دین به شمار آورد. گرچه به تعبیر آیت الله جوادی آملی در کتاب نسبت دین و دنیا: «دوره نوزایی و رنسانس پیام آور قطعی «جدا انگاری دین و دنیا» است»، اما در جهان اسلام می‌توان رگه‌هایی از این نظریه را در دوره معاویه مشاهده کرد و وی را اولین بانی و متفکر این نظریه دانست. او در جریان صلح با امام حسن(ع) اعتراف کرده بود که: «من با شما جنگ نکردم که نماز بخوانید و روزه بگیرید و حج برگزار کنید و یا زکات دهید. شما خود این کارها را می‌کنید، بلکه من با شما جنگ کردم تا بر شما حکومت کنم.»
