برشی از کتاب |‌ آشنایی با شیعیان غیراثنی‌عشری و غُلات

مقدمه

دو جریان دیگر که با تشیع اثنی عشری سر ناسازگاری دارند، یکی شیعیانی هستند که به همه امامان دوازده‌گانه اعتقاد ندراند و دیگری کسانی که ممکن است منکر امامت هیچ یک از آن بزرگواران نباشند اما اهل غلو هستند.

 

شیعیان غیر اثنی‌عشری

این گروه امروزه در قالب دو فرقه موجودند.

فرقه اول: زیدیه

«زیدیه» فرقه‌ای از شیعه است که امامت امام محمدباقر(ع) بعد از امام سجاد(ع) را قبول ندارند و به جای او زید، فرزند دیگر امام سجاد(ع) را امام می‌دانند. بعد از زیدبن علی نیز معتقدند امامت به هر مردی از اولاد حضرت فاطمه(س) می‌رسد که مردم را به امامت خود دعوت کند و در ظاهر، عادل، عالم و شجاع‏ باشد و مومنان با او برای جهاد بیعت‏ کنند.[1]

پیدایش این فرقه به قرن دوم هجری قمری برمی‌گردد. این فرقه به لحاظ فقهی، به اهل سنت نزدیک‌تر است تا به شیعه. در زمان حاضر، پیروان این فرقه عمدتاً در کشور یمن زندگی می‌کنند. این فرقه در مناطقی از ایران، مانند گیلان و مازندران، یعنی طبرستان و دیلمان قدیم زندگی می‌کردند و مدتی نیز در این مناطق، حکومت محلی داشتند ولی حداقل از زمان صفویه به بعد در ایران حضور ندارند و لذا نیازی به بحث بیشتر درباره آن‌ها نیست.

فرقه دوم: اسماعیلیه

دسته‌ای از شیعیان به نام «اسماعلیه» مشهورند. چون این دسته بعد از امام صادق(ع) ، به امامت اسماعیل فرزند‌ ایشان اعتقاد پیدا کردند، بدین نام معروف شدند.

در حال حاضر اسماعیلیان به دو شاخه منشعب شده‌اند:
 
اول: «بهره‌ها» که در مناطقی از هند و پاکستان ساکن هستند و تقریباً‌ قشر متدین اسماعیلیان را تشکیل می‌دهند.
دوم: «آقاخانی‌ها» که شاخه دیگر از اسماعیلیه هستند. اسماعیلیه در همه زمان‌ها به امام حیّ و حاضر اعتقاد دارند. تعداد امامان آن‌ها از ابتدا تا کنون 49 نفر است. چون چهار نفر از امامان اخیرآقاخانی از خانواده ایشان هستند، به همین جهت به آقاخانی موسوم شده‌اند، امام فعلی، چهل و نهمین امام آنان، کریم الحسینی یا آقاخان چهارم است.

آقاخان چهارم متولد یکشنبه 13 دسامبر 1936 میلادی (23 آذر 1315 شمسی) در ژنو است. در مدرسه »له‌روزه» سویس تحصیل کرد و تحصیلاتش را در دانشگاه هاروارد، در رشته تاریخ اسلام ادامه داد. او نوه آقاخان سوم است و در 11 جولای 1957 م (20 تیر 1336 ش) به امامت رسید و جانشین پدربزرگ خود شد. پدر بزرگش، ابتدا علی‌خان، پسر بزرگش را به جانشینی معرفی کرده بود ولی در اواخر نظرش عوض شد و به جای پسر، نوه‌اش کریم را که پسر بزرگ علی‌خان بود، به جانشینی خود معرفی کرد.

وی شهروند انگلیس است، و تا قبل از انقلاب، پاسپورت ایرانی نیز داشت، اخیراً شهروندی کانادا را نیز دریافت کرده است. در سال 2005 پول نقد او در بانک‌های انگلیسی یک میلیارد و دویست و پنجاه میلیون پوند اعلام شده است و لذا او را پنجاه و نهمین ثروتمند جهان معرفی می‌کنند. البته ملاک این رتبه‌بندی تنها پول نقد او بوده است و بقیه دارایی‌های او را به حساب نیاورده‌اند. در آمد او از هتل‌ها، خطوط هوایی و مجموعه توریستی ساردینا سالانه 300 میلیون دلار تخمین زده شده است. وی قبل از انقلاب در ساخت هتل لاله (هتل کنتینتال سابق) با بنیاد پهلوی مشارکت داشت. او دارای یک قایق تفریحی به قیمت 100 میلیون پوند است. او چندین قایق دیگر تفریحی، چند هواپیمای جت و چند بالگرد تفریحی دیگر دارد. وی هم‌چنین 600 اسب مسابقه دارد.
کریم آقاخان که منصب امامت این فرقه را دارد، به هیچ یک از ظواهر دین ملتزم نیست. زن و دخترانش بی‌حجاب هستند و دخترش زن یک مسیحی است. با همه کشورهای استکباری روابط حسنه‌ای دارد، همان‌گونه که پیش از این نیز با رژیم پهلوی رابطه‌ای حسنه داشت.

شرکت زنجیره‌ای بین‌المللی «صندوق توسعه اقتصادی آقاخان» به عنوان محور اقتصادی این فرقه، مشغول سرمایه‌گذاری و اجرای طرح‌های اقتصادی در سراسر جهان است. این صندوق 18 هزار کارمند و بیش از یک‌ونیم میلیارد دلار سرمایه دارد. آقاخان چهارم در حال حاضر از شبکه‌ای شامل بیش از 300 مؤسسه در هند، پاکستان، کنیا، تانزانیا و جاهای دیگر پشتیبانی می‌کند. او هم‌چنین چندین روزنامه و نشریه در کشورهای مختلف دارد که یکی از آن‌ها روزنامه «نیشن» در کنیا و آفریقای جنوبی است. آقاخانی‌ها به دنبال ارائه چهره‌ای غرب‌پسند از اسلام هستند و امروزه به جای تبلیغ دین، تبلیغ اخلاق شهروندی می‌کنند.

آقاخانی‌ها در‌ ایران

شیعیان آقاخانی در دوره پهلوی، نفوذ زیادی در ایران داشتند، انقلاب اسلامی برای مدتی به نفوذ آنان پایان داد ولی دولت اصلاح‌طلبان مجدداً پای آنان را به کشور باز کرد.

این فرقه در حال حاضر، در سیرجان، شهر بابک و بیرجند فعالیت دارند و در سال‌های اخیر از فعالیت آنان در دلیجان نیز اخباری می‌رسد. اسماعیلیان در دلیجان، محلات، نیمور و روستای یکه‌چاه از توابع محلات، جماعت‌خانه (به جای مسجد) دارند.

 
 
 کریم آقاخان، چهل و نهمین امام فرقه «آقاخانی»

 

ادامه دارد ...

منبع: کتاب جریان‌شناسی احزاب و گروه‌های زاویه دار در ایران(مصطفی اسکندری)